Η χημική βιομηχανία των χρωμάτων στηρίζεται στη μελέτη της χημικής σύνθεσης των φυτικών χρωμάτων. Τα γνήσια φυσικά χρώματα, που προέρχονται από διάφορα φυτά τα οποία περιέχουν χρωστικές ουσίες είναι στην ουσία προϊόντα οικολογικά ή βιολογικά.
Οι πρώτες ύλες τους μπορεί να είναι: ρητίνες, έλαια, φυτικά κεριά και μαστίχες, αιθέρια έλαια, φυτικές και ορυκτές χρωστικές, διάφοροι άργιλοι, όπως επίσης και κάποιες ουσίες ζωικής προέλευσης.
Η καλλιέργεια των βαφικών φυτών για παραγωγή φυτικών χρωμάτων μπορεί σήμερα να αποτελέσει μία νέα εναλλακτική καλλιέργεια, η οποία με την ανάπτυξη της σχετικής μεταποιητικής βιομηχανίας, μπορεί να αντικαταστήσει τα παράγωγα του πετρελαίου που αποτελούν τη βάση των χημικών χρωμάτων, με όφελος των παραγωγών, της εθνικής οικονομίας αλλά και του περιβάλλοντος.
Στη χώρα μας υπάρχουν περισσότερα από 500 φυτά από τα οποία μπορούν να παραχθούν χρωστικές ουσίες. Μέχρι σήμερα δεν έχουν καλλιεργηθεί συστηματικά, αλλά συλλέγονται σαν αυτοφυή από τις γυναίκες που ασχολούνται κυρίως με την υφαντική.
Ακολουθούν μερικά από τα φυτά που μπορούν να καλλιεργηθούν και να αποτελέσουν τη βάση του κλάδου των βαφικών φυτών στην Ελλάδα.
ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΜΠΛΕ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ
 |
• H χρωζοφόρα (Chrozophora tinctoria). Είναι ετήσιο φυτό. Αυτοφύεται σε μεσογειακές περιοχές. Από αυτό παράγεται μία μπλε-ιώδης χρωστική. Αυτή η χρωστική έχει χρησιμοποιηθεί και σαν χρωστική τροφίμων. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν αντιδραστήριο στη χημεία, και είναι γνωστό σαν βάμμα του ηλιοτροπίου, επειδή έχει την ιδιότητα να αλλάζει χρώμα και να γίνεται κόκκινο, όταν σε κάποια διάλυση υπάρχει ένα οξύ.
• Το Παστέλ (Isatis tinctoria). Το φυτό αυτό είναι διετές. Στη Γαλλία παλαιότερα καλλιεργούνταν σε μεγάλες εκτάσεις για την παραγωγή μίας χρωστικής που λέγεται «παστέλ». Τα φύλλα συγκομίζονται για την παραγωγή της χρωστικής. Σήμερα, υπολογίζεται ότι από έναν τόνο φύλλων του παστέλ, παράγονται 2 κιλά χρωστικής.
ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΚΙΤΡΙΝΕΣ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ
 |
• Η Ρεζεντά (Reseda luteola). Είναι ένα ποώδες διετές φυτό. Χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι ολόκληρο το φυτό περιέχει χρωστικές ουσίες. Απαιτείται 1 κιλό φυτικής μάζας για το βάψιμο 1 κιλού μαλλιού. Οι σπόροι του περιέχουν μέχρι 30% έλαιο. Η ρεζεντά περιέχει σαν κύρια χρωστική ουσία τη λουτεολίνη. Το χρώμα που παράγεται από τη ρεζεντά είναι ένα πολύ σταθερό κίτρινο. Για την παραγωγή της χρωστικής χρησιμοποιούνται όλα τα εναέρια μέρη του φυτού.
• Γενίστα η βαφική (Genista tin-ctoria). Χαμηλός θάμνος που έχει ύψος 0,3 – 1 μέτρο. Αυτοφύεται σε λιβάδια και δάση της Ευρώπης και της Ασίας. Περιέχει δύο αλκαλοειδή, την κυτισίνη και μεθυλκιστίνη και ένα χρωστικό κίτρινο γλυκοσίδιο τη λουτεολίνη. Είναι φαρμακευτικό (διουρητικό και καθαρτικό) και βαφικό φυτό.
• Κρόκος (Crocus sativus). Το άνθος του έχει χρώμα ανοικτό ιώδες, είναι μεγάλο, έχει σχήμα άστρου και παραμένει ανοικτό τη νύχτα. Εχει τρία στίγματα που έχουν χρώμα ζωηρό πορτοκαλί. Oταν αποξηρανθούν περιέχουν ένα γλυκοσίδιο, την πικροκροκίνη από την οποία προέρχεται η σαφρανάλη με τη χαρακτηριστική οσμή και τη χρωστική, την κροκίνη. Η κροκίνη είναι πολύ ισχυρή χρωστική ουσία, ώστε σε διάλυση 1 προς 100.000 το νερό παραμένει κίτρινο. Ο κρόκος χρησιμοποιείται σήμερα σαν διορθωτικό της γεύσης αλλά και σαν χρωστική των τροφίμων. Καλλιεργείται στην περιοχή της Κοζάνης.
ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΕΡΥΘΡΕΣ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ
• Ασπερούλα ή εύοσμος (Galium odoratum). Περιέχει ένα ασπερουλοσίδιο που έχει γλυκιά γεύση και τανίνες. Από τις ρίζες του παίρνουμε μία κόκκινη χρωστική που χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια στη βαφή του μαλλιού των προβάτων.
• Ο κάρθαμος (Carthamus tinctorius). Ο καρπός του είναι ακένιο και περιέχει έλαιο που χρησιμοποιείται στη μαγειρική ή στην παρασκευή καλλυντικών για μασάζ αλλά και για τα μαλλιά. Το άνθος έχει χρώμα σκούρο κίτρινο πορτοκαλί. Οι καρποί φέρουν ελαιούχους σπόρους. Χρησιμοποιούνται οι στήμονες από όπου παράγεται η καρδαμίνη και η καρδαμόνη που δίνουν ένα πολύ ωραίο κίτρινο ή κόκκινο χρώμα, το οποίο χρησιμοποιείται στη βιομηχανία των νημάτων. Επίσης οι χρωστικές αυτές χρησιμοποιούνται σε μαργαρίνες, βούτυρο, ποτά κλπ. αλλά και για την παραγωγή των κραγιόν, του ρουζ και άλλων προϊόντων μακιγιάζ. Από τους σπόρους του παράγεται ένα έλαιο μεκίτρινο σκούρο χρώμα, που χρησιμοποιείται στη μαγειρική αλλά και στη φαρμακευτική λόγω των αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων του.
• Η τριγωνέλλα (Trigonella foenum- graecum). Είναι ετήσιο φυτό με φύλλα σύνθετα που αποτελούνται από 3 φυλλάρια που μοιάζουν με εκείνα του τριφυλλιού. Παράγει ένα πολύ ωραίο κόκκινο χρώμα για το βάψιμο των νημάτων, ενώ χρησιμεύει και σαν καρύκευμα.
ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΣ ΓΑΤΣΙΟΣ
Γεωπόνος Symagro, Επιστημονικό & Τεχνολογικό Πάρκο Ηπείρου, www.symagro.com
